Beim Kaiser zu Besuch – Op bezoek bij de keizer

Last updated on 24-09-2017

In diesem Gastartikel gibt buurtaal-Leserin Simone einen kleinen Einblick in das Leben von Wilhelm II. Von 1918 bis zu seinem Tod 1941 lebte der entthronte deutsche Kaiser in den Niederlanden im Exil. Seine Bleibe in Doorn in der Nähe von Utrecht wurde nach seinem Tod als Museum eingerichtet. Der Beitrag ist auf Niederländisch, die Zwischentitel als Orientierungshilfe auf Deutsch.

Deutsche Geschichte in den Niederlanden

Om meer over Duitse geschiedenis te weten te komen, hoef je niet in Duitsland te blijven. Ook in Nederland zijn veel sporen van de geschiedenis van Duitsland te vinden.

In Huis Doorn is te zien hoeveel invloed de Eerste Wereldoorlog heeft gehad op het neutrale Nederland. Keizer Wilhelm II (1859-1941) heeft er namelijk bijna 23 jaar gewoond.

Op een van de warmste dagen van de afgelopen zomer bezoek ik Museum Huis Doorn. Na een busrit door het groene landschap van de Utrechtse Heuvelrug bereik ik het pittoreske dorp Doorn. Het Huis, tegenwoordig een Museum, is met een gids te bezoeken.

Mijn gids weet erg veel en vertelt enthousiast over het landgoed, het Huis en de bewoners.

Zo vertelt ze dat het Huis ons nu nog laat zien hoe ‘vorstelijk wonen’ er in die tijd uit heeft gezien. De oorspronkelijke inrichting is namelijk helemaal behouden gebleven en te bekijken.

Maar liefst 59 treinwagons vol foto’s, meubels, boeken, juwelen en serviesgoed liet Wilhelm vanuit de paleizen in Berlijn en Potsdam naar Nederland brengen. Ook al bleef de gevluchte keizer hopen op terugkeer naar Duitsland, hij wilde van Doorn zijn thuis maken.

Wie Wilhelm II in den Niederlanden landete

Wilhelm II is zeker op politiek gebied nogal nerveus, eigenwijs en impulsief. Er wordt wel gezegd dat hij dacht dat hij alles kon en dat hij alles tegelijk wilde doen.

Dit zorgt ervoor dat Duitsland aan het begin van de twintigste eeuw steeds meer alleen komt te staan in Europa. Zeker als de Keizer aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog toezegt dat hij Oostenrijk-Hongarije steunt als het wordt aangevallen. Om die reden wordt hij na de dramatische oorlog gezien als de hoofdschuldige. Hij kan door het uitbreken van de revolutie en het uitroepen van de republiek in Duitsland op 9 november 1918 niet terug naar zijn geliefde vaderland.

In de volgende nacht reist de keizer vanuit het Duitse hoofdkwartier in het Belgische Spa naar Eijsden. Wilhelm moet op het station van dit Nederlandse grensplaatsje afwachten of hij in Nederland kan blijven. Nadat de keizer de hele dag in zijn trein heeft gewacht, krijgt hij eindelijk het verlossende nieuws.

Dat gaat niet van harte: De komst van de gevallen wereldleider is lastig voor het neutrale Nederland. Maar omdat hij familie is van het Nederlandse koningshuis mag hij in Nederland blijven.

Wilhelm weet dat hij Nederland als vluchteling betreedt en is bereid onze Koningin zelfs als gewoon soldaat te dienen. Hij heeft toch ook enkele druppels Oranje-bloed in de aderen!

Drohende Auslieferung

Voor zijn vertrek naar Nederland had de negenenvijftigjarige Wilhelm gezegd dat het hem niet uitmaakte waar hij heen zou gaan: “ik ben overal in de wereld gehaat”. Hij verblijft eerst anderhalf jaar in Kasteel Amerongen. Omdat hij door de geallieerde landen als oorlogsmisdadiger wordt gezien, vragen deze landen tot twee keer toe om zijn uitlevering. Wilhelm vreest dan ook voor zijn leven in Nederland. Hij schrijft:

Ik wil mij niet als de gemeenste misdadiger door de straten van Parijs of Londen laten slepen om te worden bespuwd en dan door die schoften onthoofd. (…) Die triomf gun ik de vijanden niet.

Bleiberecht

Nederland besluit dat Wilhelm niet uitgeleverd wordt. De keizer gaat op zoek naar een huis in Nederland en laat zijn oog vallen op Huis Doorn. Na de aankoop voor 500.000 gulden volgt een uitgebreide verbouwing. Doorslaggevend bij de aankoop was het grote landgoed, Wilhelm kan in het park zijn conditie bijhouden.

Vom reisenden Kaiser zum Holzfäller im Exil

Het leven in Doorn lijkt nauwelijks meer op het leven dat Wilhelm in Duitsland had. De keizer is in Nederland in ballingschap en moet zich aan regels houden. Zo mag hij niet spreken met de pers en zeker niets zeggen over de nasleep van de oorlog.

Wilhelm reisde altijd graag, maar moet nu voor alle reizen buiten 15 kilometer rondom Doorn toestemming vragen aan de Nederlandse regering. Hij komt dan ook niet vaak meer buiten de Utrechtse Heuvelrug.

De dagen in Doorn zijn bijna allemaal hetzelfde. De keizer wandelt in het park of het bos rondom Huis Doorn, hij leest en schrijft veel, discussieert graag en is een fanatiek houthakker. Het houthakken is goed voor de gezondheid van Wilhelm. Maar de inwoners van Doorn vrezen dat het bos en het park te leeg raken door het hout hakken. Als Wilhelm voor zijn verjaardag een motorzaag krijgt, wordt er ingegrepen.

Gelukkig hakt hij niet alleen maar bomen om, maar legt hij ook een prachtig naaldbomenpark aan. Van de bomen die Wilhelm kapt, zaagt hij graag schijven. Wanneer je jarig was, kon het zomaar zijn dat je een gesigneerde schijf met een lintje eromheen cadeau kreeg.

Hoffnung auf Rückkehr

Wilhelm mag zich in Nederland niet meer bemoeien met de Duitse politiek. Daar houdt hij zich niet aan. Wilhelm en zijn eerste vrouw Auguste Victoria (1859–1921) hopen op een terugkeer naar Duitsland.

Hermann Göring reist twee keer naar Doorn. De voormalige keizer probeert tevergeefs de nationaalsocialisten zo voor zijn plannen te winnen op de Duitse troon terug te keren. De Nederlandse historicus Thomas von der Dunk schrijft hierover:

Het bezoek liep overigens al de eerste keer op een hevige keizerlijke woedeaanval uit, aangezien de gast even onhandelbaar en van zijn eigen gelijk overtuigd bleek als de gastheer.

Feit is dat Wilhelm in juni 1940 Hitler feliciteerde met de capitulatie van Frankrijk. In Nederland werd dit gezien als verraad, een mes in de rug voor het land dat hem al jarenlang asiel verleende.

Der Tod des Kaisers

Na de ruim anderhalf uur durende rondleiding (die ook in het Duits gevolgd kan worden) geniet ik van een prima lunch in de Oranjerie, waar ook de serveersters prima Duits beheersen.

Daarna wandel ik door het park rondom het Huis. Vanuit het huis was het kleine mausoleum in het park al te zien. Tussen de rododendrons waar Wilhelm zo van hield wordt na zijn dood een sober mausoleum gebouwd. Wilhelm heeft er nog steeds zijn laatste rustplaats. Hij wilde namelijk alleen in Duitsland begraven worden als de monarchie in ere hersteld zou worden. Daarop is geen kans op het moment dat Wilhelm in 1941 aan een longembolie sterft.

Heel Doorn loopt uit voor zijn bijzetting. De 82-jarige Wilhelm is namelijk erg geliefd in het dorp. Zijn dochter Viktoria Luise schrijft:

Zij leden onder de bezetting door een vreemde mogendheid, zij hielden niet meer van ons Duitsers. (…) Maar wat zei dat nog? Ik heb hun tranen gezien. Tranen voor een vreemde die zij hadden leren liefhebben en hoogachten. Toen ik de volgende dagen in het plaatsje Doorn kwam, kwamen zij uit hun huizen naar mij toe en schudden mij vol deelneming de hand.

Museum

Na de Tweede Wereldoorlog wordt Huis Doorn door de Nederlandse staat in beslag genomen. Al snel wordt het opengesteld voor het publiek en sindsdien is Huis Doorn een museum. Een prachtig museum dat zeker de moeite waard is om te bezoeken!

---

Alle Bilder in diesem Beitrag sind gemacht worden von Simone Timmermans.