Neem jij weleens ongevraagd een slokje uit het glas van iemand die je niet kent? Nou? Dat is hoe het voor Duitsers voelt als je ze zomaar tutoyeert. Übergriffig. Je overschrijdt een grens.
Sie en Du gebruik je net even anders dan u en je. Zeker als je zakelijk met Duitsers te maken hebt is het handig om de juiste aanspreekvorm te kennen. In elke situatie.
Ok, ik luister
Wij Nederlanders zeggen snel je omdat het de communicatie versoepelt. Maar we denken er nauwelijks over na: het komt bij ons niet zo nauw.
Met het Duitse Du druk je sympathie, emotionele verbondenheid en vertrouwdheid uit. Véél meer dan wij doen met je. Du gebruik je voor god, familie en goede vrienden.
Tegen mensen die je niet kent zeg je Sie. Sie is het beurtbalkje bij de kassa. Het geeft de grenzen netjes aan en zorgt voor gepaste afstand. Ook tussen mensen die elkaar al jaren kennen. Collega’s, die elke donderdag samen lunchen, kunnen zeggen:
Für Sie heute wieder den Salat mit Putenbruststreifen, Herr Meyer?
Gepaste afstand noem je dat? Ik vind het hartstikke stijf
Als Nederlander ervaar je dat Gesieze inderdaad snel als overdreven formeel. Dat komt omdat het bij u voor ons in eerste instantie om beleefdheid en respect gaat. Wij drukken er geen afstand mee uit. Vader en moeder waren in het Nederlands tot in de jaren 70 óók U. In het Duits zijn ouders Du.
Duitsers vinden het Nederlandse je en jij juist snel te familiair. In Duitsland zijn de hiërarchieën uitgesprokener en Duitsers maken een striktere scheiding tussen werk en privé. Sie maakt het makkelijker om sachlich te blijven. Ook in kritische discussies en bij lastige onderhandelingen.
Bij ruzies en irritaties blijf je met Sie beter in je rol. Tegen die dusselige Kuh op je werk, die uitgebreid met haar zus telefoneert als jij die PowerPoint af wilt krijgen zeg je gewoon:
Würden Sie das Telefonat mit Ihrer Schwester bitte woanders fortsetzen, Frau Müller?
Te netjes? Kneed wat ongeduld door je stem. Speel met ironie of desnoods sarcasme. Met Sie kun je alle kanten op.
Het is weliswaar niet die feine Art, maar sommige Duitsers schelden zelfs in de Sie-vorm, vooral in het verkeer:
Bewegen Sie Ihren Arsch, Sie Volltrottel!
Een Sie-relatie kan trouwens ook heel herzlich en zugewandt zijn. Met nét dat typisch Duitse tikkeltje beleefde afstand.
Liebe Frau Kleijn, Sie machen den besten Alten Gouda der Welt!
Dat kan wel zijn allemaal, maar als ik nou toch gewoon Du wil zeggen?
Let op. Daar hebben de Duitsers een ritueel voor: ze bieden elkaar das Du aan. Het werkt zo:
Privé biedt degene die ouder is das Du aan. In een zakelijke context ligt het initiatief bij de persoon die hoger in de hiërarchie staat. Bij personen op gelijke hoogte ligt het weer bij de oudste. Een oude rot kan een nieuwkomer op dezelfde Hierarchiestufe het Du aanbieden. Die nieuwe collega im Vertrieb bijvoorbeeld.
Ja, maar we verkopen een hartstikke hip product voor een jonge doelgroep en daarmee willen we nu ook de Duitse markt op
Tough luck. Als dienstverlener of leverancier wacht je altijd af of tot je zakenpartner je het Du aanbiedt. Ook als jij ouder bent of formeel hoger in de pikorde. Neem dus niet zelf het initiatief. Hier geldt het klant-is-koning-cliché.
Je hoeft het Du trouwens niet aan te nemen. Beleefd weigeren is ook een optie. De niet onsympathieke, maar iets te kumpelhafte buitendienstmedewerker krijgt dan dit te horen:
Ach, wissen Sie, ich bin einfach ein bisschen altmodisch und bleibe im Büro lieber beim Sie.
Ik werk in de muziek. Daar zeggen ze wél gewoon je en jij
Vooral in kunstzinnige beroepen, bij startups en in ICT-bedrijven hoor je tegenwoordig ook in Duitsland veel Du. In trendy kledingzaken ook. Maar Ikea’s Hej Du! vinden veel Duitsers echt niet kunnen.
Mwah. „Hej Sie“ lijkt me ook geen oplossing. Maar goed. I get it. Ik kan dus maar beter siezen
Ik zou het doen, ja.
Tegen vrienden in de kroeg en je badmintonclubje kun je Du zeggen. Maar de verhuurder van je vakantiehuisje in de Eifel en die nieuwe zakenrelatie zitten echt niet te wachten op distanzlose Holländer.
Du is voor intimi. Voor mensen die een slokje uit je glas mogen.
Nachbar oder Fan – was ich an den Niederlanden mag
Wat perfect uitgelegd, Alexandra!
Maar zelfs als Duitse had en heb ik er altijd een probleem mee. Zeg ik nu tegen de vrienden van mijn ouders ‚Sie‘ of ‚Du‘, was voor mij altijd een moeilijke vraag ;-)
Nu ik al zo lang in Nederland woon, heb ik in Duitsland nog meer moeite ‚Sie‘ tegen jongeren te zeggen.
Groeten Simone
Hé Simone, dank je wel! Het allereerste commentaar op mijn nieuwe blog :)
Het is inderdaad ook voor Duitsers zelf lang niet altijd even duidelijk of je nu „Sie“ of „du“ tegen iemand moet zeggen. En in de twintig jaar dat ik hier woon is er ook best veel veranderd. Met dit artikel wilde ik Nederlandse lezers laten zien dat de Duitse aanspreekvormen echt een andere gevoelswaarde hebben dan de Nederlandse.
Dat met die gevoelswaarde is je ook echt gelukt! Sehr schöner Vergleich mit dem Schluck aus dem Glas!!
Dank je wel, Olivia :)
Perfekt beschrieben. Genau so ist es. Als mein Mann in den 80er Jahren nach Deutschland kam sprach er Personen in unserem Umfeld alle mit DU an. Die Blicke der Deutschen sprachen Bände!? Er tat sich dann mit dem Gramatik unterschied vom DU zum SIE sehr schwer.
Zum Beispiel:
Willst DU etwas trinken?
Wollen SIE etwas trinken?
Ich kann mir vorstellen, dass dein Mann das anfangs schwierig fand, Barbara. Im Niederländischen sind je/jij und u grammatikalisch beides 2. Person Singular. Im Deutschen ist du 2. Person Singular und Sie 3. Person Plural. Das ist für Niederländer etwas gewöhnungsbedürftig.
Ich fand es immer schwierig den Unterschied zwischen Du und Sie in NL und D auf den Punkt zu bringen, dir ist das echt fantastisch gelungen. Vielen Dank dafür :)
Ich merke auch, dass ich relativ schnell zum „Du“ neige. Vor allem bei Gleichartigen oder Jüngeren. Manchmal weiß ich nicht, ob das am holländischen Einfluss liegt oder ob das auch ein bisschen generationsbedingt ist. Wahrscheinlich ist es eine Kombination davon. Doof ist es in Deutschland eigentlich nur dann, wenn man nicht wirklich weiß, was man sagen soll. Beispiel: Wenn man bei anderen zur Familienfeier eingeladen ist, die Leute schon lange kennt und alle um einen herum sich untereinander „duzen“, dann ist ein „Herr Meyer, kann ich noch ein Stück Kuchen haben?“ irgendwie zu formell. Aber einfach „du“ sagen geht auch nicht. Vor allem, wenn die Person älter ist und einem das „du“ noch nicht angeboten hat. Das sind die Momente, da hat man es in den Niederlanden irgendwie einfacher.
Hoi Eva, dank je wel! Ja, er zijn van die situaties dat je eigenlijk geen Sie wilt zeggen, maar du niet aandurft. Als je dan zelf niet het initiatief mag nemen wordt het ongemakkelijk inderdaad.
Ich denke das ist Generationsbedingt, mit gleichaltrigen duze ich mich in der Regel auch meist ungefragt. Selbst wenn ich im Tram Fahrkarten kontrolliere duzen mich viele junge Fahrgäste, und ich duze sie. Bei älteren würde ich es jedoch nicht wagen, diese duzen mich ja auch nicht. Mit meinem Nachbarn duze ich mich auch, obwohl er knapp 70 ist. Er hat mich auch von Anfang an geduzt, wobei das im Rheinland auch anders ist als in anderen Regionen.
Das ist die Situation wo man „geistweise“ spricht, das heißt, sowohl das Sie als auch das Du vermeidet. Wirklich nicht angenehm, aber es schärft die Sprachkompetenz ungemein.
In so einem Fall warte ich ab, wie mich die Person anspricht. Duzt sie mich, tue ich es auch, sonst bleibe ich eben beim „Sie“.
In der Klinik, in der ich arbeite, setzt sich immer mehr durch, dass auch Kollegen, die man noch gar nicht kennt und viel jünger sind, sofort das „Du“ gebrauchen. Die Gepflogenheiten ändern sich. Daran muss man sich einfach gewöhnen.
Geweldig, Alexandra, ik verheug me op je nieuwe blog!
Groetjes,
Leuk om te horen Andrea!
Groetjes terug :)
Uitstekend uitgelegd, Alex!
Een vergelijking die ik me goed zal blijven herinneren en ook door zal sturen aan docenten Nederlands.
In mijn jaren in Nederland vond ik het heel altijd raar wanneer ik in oude(re) Nederlandse boeken las dat kinderen hun ouders vousvoyeerden – ik vond het zo afstandelijk! Trouwens, ik heb het idee dat deze gewoonte „u“ tegen ouders (en ouderen) te zeggen, alhoewel in Nederland zo goed als verdwenen, in België nog steeds in gebruik is, of heb ik het mis? En als dat zo is, wat zou voor een dergelijk verschill tussen NL en BE de reden kunnen zijn, vraag ik me af?
Een heel spannend thema… :-)
Dat vinden de meeste Nederlanders tegenwoordig ook, Katrin.
Hoe het precies in Vlaanderen is weet ik niet, maar zeker in de spreektaal zeggen ze daar „gij“ en „ge“ waar Noord-Nederlanders „“jij“ en „je“ zeggen. Bij „gij“ hoort het bezittelijk voornaamwoord „uw“ (dat dus voor de formele en de informele aanspreekvorm geldt).
Je kunt in België dus prima iets als het volgende tegen je kind zeggen:
„Ge krijgt pas uw toetje wanneer ge uw broccoli op heeft?“ Als rasechte Vlaamse zou ik tegen mijn kinderen zeggen: „Jij krijgt pas een dessert wanneer je jouw broccoli opgegeten hebt“. Mijn dochters zijn 24 en 29 en ik heb ze altijd aangesproken met jij en zij mij met de ‚ge‘, zeker geen u. Ik merkte wel dat een (Nederlandse) vriendin van mijn dochter u tegen mij bleef zeggen, waarschijnlijk omdat de gij-vorm haar niet ligt en ze me voor de jij-vorm te ver vond staan. Was een zeer interessante blog over het duzen en siezen!
Bedankt voor de aanvulling Linda. Ik heb als kind vijf jaar in Vlaanderen gewoond, maar toen heb ik natuurlijk nooit zo op die aanspreekvormen gelet.
Du schrijf je overigens niet met een hoofdletter… ;-)
Vielleicht sollte man hinzufügen, dass deine Beobachtung in dieser strikten Form vor allem für Norddeutschland gilt. Im Westen und Süden wird das lockerer gesehen.
Das stimmt. Es gibt durchaus regionale Unterschiede.
Ten eerste: het verschil tussen Du/Sie en jij/U mooi uitgelegd.
Ten tweede: komen nu vaker blogs in zowel Duits als ook in Nederlands?
Dank je wel Paul. Op de Duitse buurtaal zal nog steeds elke 14 dagen een artikel verschijnen. Hier op buurtaal.nl wat onregelmatiger.
Spreek je de Duitsers met een zwaar Nederlands accent aan (gewild of ongewild) beginnen ze te stralen en is het „du“ of „Sie“ allemaal niet zo moeilijk meer. Ich höre Ihren Dialekt doch so gerne.
Dialect of accent? ;)
Ja, dat klopt… ik woon nu al 36 jaar in duitsland en nog steeds heb ik een NL-accent (is nooit weggegaan – daartegen ken ik nederlanders die in korte tijd accent-vrij duits spreken…) Het is altijd weer geschikt om een gesprek van af het begin … auf zu lockern … Ik heb in al deze jaren precies de boven beschreven reactie gehoord en dat terwijl ik mezelf op toonband/video hoor een VERSCHRIKKING vind. Inderdaad is het ook zo, dat hoe je je zelf „aufstellst“ je ook entsprechend (ook hiervan weet ik even geen vertaling) behandeld wordt. Een duits spreekwoord; Wie man in den Wald hineinruft, so schallt es heraus… Ik beleef dat altijd weer…
Ik heb net drie weken in een revalidatiekliniek doorgebracht, waar de patiënten elkaar niet kenden, maar na een paar dagen elkaar toch spontaan gingen duzen aan tafel. En dat zonder dat men elkaar ‘het Du aangeboden had’. Blijkbaar schept het algemene gebruik van krukken en andere orthopedische hulpmiddelen zó een band, dat de afstand niet meer te handhaven was.
Het „lotgenoten-Du“.
heel goed uitgelegd, Alex. Er ontbreekt misschien nog een aspect: het Nederlandse Je / jij vervangt ook vaak het Duitse „man“.
Wenn also ein Niederländer sagen will: „Man muss im Straßenverkehr aufpassen“, dann sagt er oft „jij“ (jij moet opletten), aber das ist dann manchmal einfach das deutsche „man“.
In den Niederlanden sieht man das „jij“ auch oft in der Werbung. Da kann es dann beide Bedeutungen haben, oder? In Deutschland gibt es das „du“ in der Werbung nur bei einem jungen Publikum oder einem angeblich jungen Publikum.
In het Nederlands hebben we het algemene „men“, maar dat gebruiken mensen inderdaad minder vaak dan „je“. Het hangt altijd van de context af of „jij“ bedoeld wordt of „men“. In de reclame is het soms juist wel handig om het een beetje in het midden te laten.
Dat kan ik bevestigen, dat het ook voor Duitsers soms ingewikkeld is om de juiste beslissing te nemen. Je loopt steeds gevaar om of te gedwongen of te familiair te zijn. Er spelen ook heel veel factoren een rol: milieu, bondsland, regio, afkomst, leeftijd, branche, situatie … noem maar op.
„Beneden de grote rivier“ (= unterhalb des Weißwurstäquators) in het landelijke Beieren verschilt het een beetje. Als je daar als nette Nederlandse buurtaal-lezer aardig Sie tegen iemand zegt dan kan het weleens gebeuren dat je getutoyeerd wordt. De wereld op z’n kop! In al mijn banen (ICT) ben ik ook nog geen Sie tegengekomen. En in mijn dorp word ik (41 jaar oud) vaak meteen getutoyeerd ofschoon ik die lui helemaal niet ken. Ouderen, kinderen, volwassenen … maak niet uit. Voor landgenoten vanuit het noorden van Duitsland is dat even wennen. Soms loop je dan kans om verwijtend gevraagt te worden: „Entschuldigung, haben wir vielleicht zusammen im Sandkasten gespielt??“ Ook in het zuiden is het dus voor de beschaving beter om met Sie te beginnen. Zakelijk in ieder geval.
Een leuk filmpje wil ik nog met jullie delen. Dit interview met Pia Douwes in Oostenrijk heb ik oorspronkelijk bekeken omdat ik de zangeres goed vind, maar de eerste keer heb ik de inhoud niet kunnen volgen omdat ik de hele tijd aan het grinniken was. Ik heb me alleen maar vermaakt met hoe ze hun keuze qua tutoyeren allebei volhouden tot aan het einde van het gesprek (gedurende 20 minuten!.
Alleen het einde:
https://youtu.be/CyLFnxpzklI?t=1165
En tot besluit nog iets muzikaals: Die Siezgelegenheit, met hier de tekst.
Sorry voor het gebrekkige Nederlands. Ik ben pas sinds één jaar de taal aan het leren. Buurtaal heeft mel al veel geholpen en ik vind het ontzettend leuk dat het nu ook in het Nederlands bestaat. Hartelijk bedankt en veel succes!
Soms heb ik het gevoel dat de verschillen tussen Noord- en Zuid-Duitsland groter zijn dan tussen Noord-Duitsland en Nederland ;)
Het interview en de „Siezgelegenheit“ ga ik bekijken. Bedankt voor de links!
En je leert pas een jaar Nederlands? Daarvoor is het hartstikke goed joh ?
Dank je wel! Ja, één jaar en enkele maanden. Maar in het begin niet echt serieus.
Ik vind het interview gewoon heerlijk. Je zit de hele tijd te wachten op het ritueel: „Wollen wir nicht Du sagen?“ Maar helaas pindakaas …
Leuk ook om Pia Douwes Duits te horen praten.
Om de „Siezgelegenheit“ moest ik nogal schmunzeln.
Zeker een spannende vraag – wat alleen de verschilletjes tussen Duits en Nederlands betreft. Om nog maar te zwijgen wat je in Beieren of in Noordduitsland doet. Het kan niet anders dan dat Frau Buddenbrook tegen de heer Permaneder „Finden Sie … ?“ zegt en een Beierse knaap kan alleen maar vragen „Host mi …?“ of „Schleich di …“ te verstaan geven. President Erdogan tutoyeert Frau Merkel (als ie Turks spreekt), maar de president of God’s Own Country doet dat zeker niet, omdat hij met het Engelse you niet een beslissing tussen beleefd of onbeleefd hoeft te nemen. Ik wordt zo nu en dan met de achternaam en jou angesproken door Nederlanders, maar een Nederlandse dame heeft me laten weten, dat ze tegen iemand die ze tutoyeert zou zeggen „Zijn we samen naar school gegaan?“ Er is een heleboel belangwekkende antwoorden op de vraag van Du & Sie, is er ook een richtlijn (speciaal voor Duitsers) zoals het hoort te zijn op z’n Nederlands?
En: Leuke zaak, de blog buurtaal.nl. Mag ik erop rekenen die te ontvangen in de toekomst?
Hoi Eckhard, heb je mijn Duitse post over Duzen und Siezen gelezen (is al wat ouder)? Daar lees je hoe Nederlanders je en u gebruiken.
Als je toekomstige blogartikelen automatisch in je e-mailpostvak wilt ontvangen kun je een abonnement nemen op de nieuwsbrief.
Leuke blog!
Een vraag; Het valt me op dat ik de laatste tijd in Duitse mailtjes soms niet met Sie maar met Du (met hoofdletter) wordt aangeschreven. Bijvoorbeeld bij het boeken van een B&B. Is dat een soort nieuwe tussenvorm tussen te formeel en te familiair?
Als je ervoor kiest te duzen mag je sinds de laatste Rechtschreibreform „Du“ of „du“ schrijven. Vroeger mocht alleen de hoofdlettervariant. Bij zakelijke correspondentie is die laatste nog steeds het meest gebruikelijk. Nieuw is dus hooguit dat je überhaupt getutoyeerd wordt.
Terwijl gelovige mensen tegen God in gebed altijd eerbiedig U zeggen….. grappig, dit onderscheid!
Wat leuk deze NL variant van de buurtaal-blog! In Zuid Duitsland hoor ik vaak dat er boven de 1000m geduzt wordt:). En toch vind ik het ongemakkelijk om maar meteen die Du vorm te gebruiken!
Volgens mij is daar zelfs een naam voor, Sissi: „das Gipfel-Du“.
Hahaha, das Gipfel-Du.
Droom jij ook in het Duits, Alexandra?
Je brengt me op een idee voor een nieuwe blogpost, Kitty ;)
Woon sinds 1975 in Duitsland….Ik was laatst in Winschoten om mijn pas te laten vernieuwen. Bij die gelegenheid heb ik natuurlijk ook veel boodschappen gedaan, zo vaak kom je maar niet van Bremerhaven naar Nederland, maar in de winkel moest ik af en toe naar bepaalde dingen vragen bv Bebogeen. Dus heb ik dat in het Nederlands gedaan( met Duits accent) . Ik heb de verkoopster direct met, kun je me zeggen waar dit en dat staat. Naast mij een Duits echtpaar fluisterend hast Du das gehört der Mann sagte gleich du zu den Angestellten. Daarop ik; ja so macht man das hier.
Je hebt die mensen vast erg laten schrikken, Pieter ;)
Als Nederlander werk ik nu bijna een jaar bij een traditioneel Duits bedrijf. Men siezt elkaar helemaal suf. Onder elkaar duzen de jongere medewerkers elkaar in informele gesprekken. Ook droegen daar de afdelingsleiders stropdas, ook al hadden sommigen de hemdsmouwen aan.
Vanaf dag 1 heb ik me „Nederlands“ (maar wel respectvol) gedragen. Na ca 2 maanden was vrijwel iedereen per Du (alleen mijn chef die een vice-president functie heeft) houdt het nog stoer vol, mij met „Sie“ aan te spreken. (Hij is trouwens ook beduidend jonger) Ook probeer ik daar, waar mogelijk, zo nu en dan een kwinkslag te geven, om de spanning een beetje te breken.
Inmiddels zijn de stropdassen afgedaan. Ook de directeuren lopen nog wel in pak, maar zonder stropdassen rond.
Mijn afdeling vindt het fantastisch, zoals we nu met elkaar omgaan. En mijn chef probeert me in bilaterale small talk met „De“ aan te spreken. (Een soort van „du“ maar dan half ingeslikt, om vooral te verbloemen dat je ongevraagd per Du bent) Maar ik houd stug vol met „Sie, Herr W… “ ;-)
P.S. Mooi initiatief, Alex :-)
Je hebt de verhoudingen wel aufgemischt daar, Gerard ;)
Mooie mengvorm trouwens, dat „de“ van je Vorgesetzter.
Heel leuk en treffend artikel! Ik zelf ben Duitser en wil hier graag nog het „Hamburger Sie“ (voornaam + Sie) en het zogenaamde „Kassiererinnen-du“ (Frau Müller, kannst du mal …) aan toevoegen. Vooral het eerst genoemde vindt ik een mooie tussenweg.
Hallo Lea, het „Hamburger Sie“ is op zich inderdaad een elegante tussenoplossing, die ik hier af en toe wel eens hoor. Voor mij als Nederlandse doet „Sie“ gecombineerd met iemands voornaam echter wat gekunsteld aan. Beide varianten noem ik trouwens in mijn Duitse artikel over dit onderwerp:
Niederländer duzen und siezen anders als Deutsche
Hallo allemaal,
Ik kom bij toeval op dit blog terecht en ben diep geïnteresseerd gaan lezen. Mein Deutsch ist nicht so gut, aber ich rette mich ganz gut. Mijn ouders hebben mij vanaf mijn 3e jaar meegenomen op kampeervakantie naar Duitstalige landen. (ben nu net in de 60) Ik heb in het voortgezet onderwijs slechts 2 jaar „technisch Duits“ gehad. Dat krijg je ; soms‘ met technische opleidingen.
In het gehele Sie en Du verhaal hier mis ik de „voor mij“ belangrijkste reden om alles en iedereen met ‚Sie‘ aan te spreken.
De meervoudsvorm en de beleefdheidsvorm is met Sie hetzelfde.
Op moment dat Duiste kennissen tegen mij zeggen „ach sagst doch Du“, kom ik pas in problemen. Dan moet ik alle vervoegingen (of hoe dat ook heet) gaan gebruiken. En dan lukt het mij niet meer in de Duitse taal.
Het is voor mij heel veilig om Sie te gebruiken. Om in de spreektaal van „haben sie“ (meervoud of netjes enkelvoud) te gaan naar „hast du“, „bist du“, of “ hattest du“ (geen idee of het „habest du“ is). Maakt plotseling de Duitse taal een dilemma voor mij. Ik durf dan niet meer te gokken wat ik moet zeggen….. terwijl de „Sie-vorm“ een stuk veiligheid geeft. -want dan maak ik minder fouten in de Duitse conversatie-
Hier lees ik niets over, maar de lijstjes met naamvallen en vervoegingen waren in die 2 jaar Duits die ik had een groter probleem dan met te praten met de mensen van mijn favoriete bierland.
Ik redt mezelf aardig in Duitsland Oostenrijk en Zwitserland, en vind het zelfs een compliment als ze mijn accent inschatten dat ik uit een bepaalde streek van dit grote land kom.
Maar vraag me alsjeblieft niet om de „Du“-vorm te gebruiken.