Bei der Aussprache von niederländischen Wörtern, die mit der Nachsilbe -isch enden, gibt es eine Besonderheit.
Logisch, komisch, tragisch, technisch, hypothetisch, allergisch … Diese Wörter sind im Deutschen und Niederländischen gleich, oder – noch so ein Wort – identisch.
Nur bei der Aussprache geht die Rechnung leider nicht auf, denn -isch am Wortende spricht man auf Niederländisch wie „-is„. Das „c“ und das „h“ werden also zwar geschrieben, aber nicht gesprochen. Das ist an sich nicht schwierig, aber vielleicht etwas gewöhnungsbedürftig.
In diesem kurzen Audio-Beispiel passieren akoestisch, allergisch, logisch, episch, praktisch, pathetisch und strategisch Revue:
Dafür oder dagegen?
Wer im Niederländischen von einer Unverträglichkeit geplagt wird, ist übrigens nicht allergisch gegen etwas, wie im Deutschen, sonder „dafür“:
Haar kleinzoon is allergisch voor pinda’s. – Ihr Enkel ist allergisch gegen Erdnüsse.
Hij is allergisch voor taalfouten. – Er ist allergisch gegen sprachliche Fehler.
Empfindlich, überempfindlich, unempfindlich, immun
Das gleiche gilt für gevoelig, overgevoelig, ongevoelig und immuun.
Sommige mensen zijn erg gevoelig voor kritiek. – Manche Leute sind sehr empfindlich gegen Kritik.
Ik ben overgevoelig voor geluiden. – Ich bin überempfindlich gegen Geräusche.
De bacterie is ongevoelig voor warmte. – Die Bakterie ist unempfindlich gegen Wärme.
Computers zijn niet immuun voor virussen. – Computer sind nicht immun gegen Viren.
Resistent
Resistent ist man hingegen tegen (gegen) etwas. Da ziehen das Deutsche und das Niederländische an einem Strang.
Maar: ייִדיש „jiddisch“ wordt uitgesproken (en soms geschreven) als „jiddisj“.
Iets heel anders: Ik las recentelijk dat het kapitaliseren van du, dir, dein als erg ouderwets wordt ervaren.
O ja, is dat ouderwets? En waar stond dat? Het is mij al opgevallen, dat Du, Dir en Dein door sommigen van mijn briefschrijvers met kleine letter worden geschreven, maar ik dacht alleen, dat de jongere generatie slechter taalonderwijs heeft genoten. En als „Sie“ en „Ihr“ met kleine letter wordt geschreven, kan dat toch tot misverstanden leiden, of zie ik dat verkeerd?
Ik weet niet meer waar ik dat tegenkwam, het was in elk geval een serieuze taalsite (anders had ik het niet ter harte genomen).
Toen ik drie jaar geleden naar Duitsland verhuisde, schreef ik ook nog daß i.p.v. dass. Ook Duits is een taal in beweging…
Sie, Ihr en Ihnen blijven AFAIK met een hoofdletter, met name, zoals je terecht opmerkt, omdat je anders misverstanden krijgt.
Volgens mij is daß niet afgeschaft. Alleen de Zwitsers schrijven altijd dubbel-s in plaats van de ringel-s. Maar Nederlandse leerlingen kan je beter niet met de ringel-s vermoeien, want zelfs niet alle Duitsers weten hem goed te gebruiken. Voorbeeld: Der Fluß/die Flüsse, der Fuß/die Füße. Wordt de vokaal kort uitgesproken, dan 2 x s, lang uitgesproken ß. Dat is toch niet te doen voor iemand, die de uitspraak nog moet leren.
Bovendien heeft het Nederlands/Engelse toetsenbord geen ß en ben je er vlugger, door twee s te typen.
„Wordt de vokaal kort uitgesproken, dan 2 x s, lang uitgesproken ß. Dat is toch niet te doen voor iemand, die de uitspraak nog moet leren.“
Precies. Daarom dus dass en niet langer daß, zoals het in mijn schooltijd nog gold. Ik hoop dat die uitspraak me inmiddels redelijk lukt ;-)
„Bovendien heeft het Nederlands/Engelse toetsenbord geen ß en ben je er vlugger, door twee s te typen.
Algemeen gebruikt in Nederland is het US-International toetsenbord. In alle (minstens) 8-bits computers biedt dit voor Windows-gebruikers voor de ß een ALT-combinatie (225). Mac-gebruikers hebben het nog makkelijker: ALT-s geeft meteen een ß.
Behalve voor de Duitse ß gebruik je extended ASCII voor o.a. diakritische tekens, óók in het Nederlands. En b.v. het Tsjechisch waar een letter mèt of zònder háček heel anders wordt uitgesproken. Gelukkig is een en ander al sinds begin jaren ’90 gestandaardiseerd in Unicode.
Ernst, Elise: Könnt Ihr diese Diskussion bitte woanders weiterführen? Dieser Thread ist dafür nicht der geeignete Ort.
Zu jeder Regel gibt es Ausnahmen, Ernst ;-)
Jiddisch hat noch deutlich Fremdwort-Charakter. Das ist der Grund, weshalb es sich nicht so wie die anderen -isch-Wörter verhält.
PS Das andere Thema ist auch spannend, gehört hier aber nicht wirklich hin …
Genau, der Unterschied hat eben auch damit zu tun, dass die meisten Wörter auf „-isch“ urspünglich Leihwörter aus dem Altgriechischen sind – und „jiddisch“ natürlich nicht.
Bedankt voor je interessante blog, Alex! Voor mij als Nederlandsdocente in Duitsland erg leuk. :)
Interessant.
Voor Duitsers is het interessant erbij te voegen dat sommige -isch-woorden bij ons met -iek eindigen:
identisch-identiek, artistiek, politiek, fanatiek, fysiek
Das hatte ich auch überlegt Henk, aber da ich in dem Artikel schon zwei Themen angesprochen hatte, habe ich mich dagegen entschieden. Du hast aber recht und vielleicht schreibe ich dazu noch mal einen eigenständigen Blogpost.
Dank en groeten,
Alex
in meiner Gegend sagen wir im Deutschen „allergisch AUF etwas sein“ (ZB ich bin allergisch auf Nüsse, auf Blütenpollen etc.)
Endlich habe ich das mit dem „voor“ und „tegen“ bei einer „niederländischen Allergie“ verstanden. Danke, wieder was gelernt.